CTL Electronics, New York, 30 mei 2011
Chi Tien Lui, een technicus elektriciteit/elektronica die werd geboren in China, richtte CTL Electronics op in 1968. Het bedrijf was één van de eerste om kunstenaars bij te staan in hun gebruik van vroege videoformaten voor liefhebbers en systemen zoals het beroemde SONY Portapak, door het verhuur van materiaal en training voor het gebruik ervan. Tijdens deze periode werd de CTL Videotools Catalog gepubliceerd; deze voorzag kunstenaars en andere enthousiastelingen van waardevolle informatie over beschikbare videotools. Als aanvulling hierop was CTL Electronics een officiële onderhouds- en herstellingsdienst voor vele generaties elektronische apparaten. Emanuel Lorrain (PACKED vzw) sprak met Chi Tien Lui over zijn ervaring met videoapparatuur en de nieuwe rol die hij tijdens de recente jaren heeft opgenomen door musea te helpen bij het draaiende houden van hun video-installaties.
PACKED: Wat is uw achtergrond? Hoe heeft u CTL Electronics opgericht?
Chi Tien Lui: Toen ik klein was, was ik reeds als hobbyist bezig met elektronica. Het begon in Taiwan waar ik in het lager middelbaar onderwijs elektronica volgde. Met één van mijn schoolvrienden maakte ik batterijen en verbrandde ik mijn kleren met het oxide. Vandaag werken wij hier nog altijd samen.
Als kind bouwde ik kristalradio’s, buisradio’s, versterkers, motors, enz., eender wat een kind toen leuk vond. Na de middelbare school ging ik op Amerikaanse schepen werken als elektricien. Zo heb ik mijn kennis over elektriciteit opgebouwd en hierdoor kan ik alles in dit gebouw, inclusief de lift, herstellen en onderhouden.
In 1960, toen ik negentien was, kwam ik naar de Verenigde Staten. Eerst werkte ik in een herstelatelier voor radio’s, daarna ging ik terug studeren om mijn kennis van elektrotechniek te verfijnen. In de jaren ’60 was elk elektronicabedrijf op de ruimtevaart gericht. Hierdoor werkte ik aan enkele kleine elektronische apparaten voor vluchtsimulators en aan de brandstoftank voor het Apolloprogramma.
PACKED: Wanneer begon u met video te werken?
Chi Tien Lui: Dit was toen ik ging samenwerken met een bedrijf waarvan Harry Lefkowitz de eigenaar was, genaamd GBC Corp. of America. Dit bedrijf was betrokken bij Sony via Sam Adwar die voor hen werkte, en ik was de eerste technicus die werd opgeleid voor het onderhoud van hun CV-videorecorder1. Zo leerde ik ook veel beroemde gebruikers kennen omdat toen enkel bemiddelde mensen zich dergelijke apparatuur konden veroorloven.
Toen dacht ik dat het juiste moment was gekomen om een eigen zaak te beginnen. Ik startte het bedrijf drie huizenblokken verwijderd van waar CTL Electronics zich vandaag bevindt. In het begintijdperk van video werkte ik samen met filmproducers, scholen, adverteerders en de regering maar de meeste van mijn klanten waren kunstenaars.
PACKED: Heeft u zo Nam June Paik2 ontmoet?
Chi Tien Lui: Ja, Nam June Paik kwam op een dag naar mijn zaak met een camera die een vreselijke beeldkwaliteit had. Ik stelde voor dit voor hem op te lossen. We werden vrienden en hij belde me wanneer hij hulp nodig had bij een installatie. Ik heb nog steeds wat apparatuur van hem omdat hij geen plaats had om het op te slaan.
Nam June Paik gebruikte colorizers die voor hem werden gemaakt door een Japanse ingenieur. Op dat moment bestond video enkel in zwart-wit. Toen de mensen zagen dat men een zwart-witsignaal door een doosje kon sturen en er vervolgens iets in kleur uit kon krijgen, waren ze er allemaal weg van. Het was heel psychedelisch want de kleur is niet echt. In die tijd was iedereen stoned en hielden ze van psychedelica (lacht). Hierdoor bouwde en verkocht ik honderden colorizers. Iedereen kocht ze.
Hierna kwam mijn zaak goed op gang. Wanneer het goed gaat met je zaak, begin je onvoorzichtig te worden en te denken dat alles wat je doet goed zal uitdraaien. Mijn bedrijf werd verschillende keren groot en vervolgens snel terug klein. De toestand werd stabieler toen ik naar de huidige locatie verhuisde. Vandaag, met de introductie van de nieuwe elektronica, is het gedaan met goede zaken doen met het leveren van onderhoudsdiensten voor video. Een dvd-speler kost 40 dollar. Waarom zou je betalen voor een herstelling als een nieuwe goedkoper is dan de herstelkost?
PACKED: Hoe zet u uw activiteiten voort?
Chi Tien Lui: Ik zet mijn activiteiten voort met het overzetten van videotapes omdat hiervoor nog steeds oude toestellen nodig zijn. Niet iedereen heeft een verzameling oude apparaten en weet die ook te onderhouden zoals ik dat doe. Daarom ben ik overgegaan tot het overzetten van tapes en ook tot het zorgen voor enkele werken van Nam June Paik die deel uitmaken van museumcollecties.
PACKED: Wanneer bent u beginnen samenwerken met musea?
Chi Tien Lui: Ongeveer vijf jaar geleden ben ik naar een bijeenkomst geweest in het Museum of Modern Art in New York3 waar al de musea het op een heel theoretische manier hadden over het bewaren van Nam Junes kunstwerken. Ik stak mijn hand op en zei "weet je, ik kan Nam Junes leven verlengen". Omdat ik hem kende en met hem werkte, weet ik wat hij deed. Zo ben ik met die zaken begonnen.
Op dit moment ben ik bezig met het vervangen van 450 tv’s in The Chase Video Matrix4 voor de collectie van J.P. Morgan5. Ik werk ook voor de Whitney6 en Guggenheim7 musea. Ik ben met pensioen maar ik hou van dit soort werk. Ik ben blij dat Nam June mijn leven ook verlengt (lacht).
De meeste mensen beseffen niet dat de kunstwerken van Nam June Paik veel onderhoud vereisen. Kun je je 450 tv’s voorstellen die dagelijks worden aan- en uitgezet? Het onderhoud van een videomuur is bijna zoals het schilderen van een brug. Wanneer je klaar bent met het schilderen ervan, kun je weer helemaal opnieuw beginnen.
PACKED: Hoe benadert u het onderhoud van deze kunstwerken?
Chi Tien Lui: De tijden worden moeilijk. Momenteel onderhouden we ze door het gebruik van vervangtoestellen. Wanneer we een kunstwerk onderhouden, dan proberen we niet het toestel te herstellen maar altijd het in zijn geheel te vervangen. Dit is vandaag de beste manier om dit te doen omdat het ons veel meer kost om een beeldbuis op te lappen8 en opnieuw uit te lijnen dan om een vervangtoestel te nemen.
PACKED: Verzamelt u zelf apparatuur?
Chi Tien Lui: Vroeger verhuurde ik apparatuur uit maar dat doe ik nu niet meer. Ik ben geen leverancier meer van apparatuur maar ik bezit er nog steeds veel. Als ik een bepaald apparaat niet meer in voorraad heb, dan weet ik vaak waar ik het kan vinden omdat ik al zo lang in de video business zit. Ik ben begonnen in 1968 en heb nooit iets weggegooid.
Ik heb veel reserveonderdelen van de oude generaties apparatuur, maar ik heb vooral monitors, tv’s en videospelers. Ik heb ook camera’s en projectors. Wanneer iemand werken van Nam June Paik wil tonen met behulp van Portapaks, dan heb ik er zelfs gloednieuwe. Ik denk niet dat Sony dàt heeft! Ik heb veel beeldbuisprojectors9, inclusief enkele heel vroege types, en ook een groot aantal top loader U-matic spelers10.
PACKED: Het opbouwen van een voorraad reserveonderdelen is belangrijk maar wanneer de apparatuur heel specifiek is en niet langer beschikbaar is, is herstelling de enige oplossing ?
Chi Tien Lui: Jazeker. Op dit moment ben ik bijvoorbeeld bezig aan een werk van Nam June Paik dat zich bevindt in collectie van het Whitney museum. Het maakt gebruik van een televisietoestel van Conrac11, een Amerikaans merk. In dit werk kan ik het televisietoestel niet vervangen omdat het een bepaalde look heeft. Een ander televisietoestel zou zich ook anders gaan gedragen omdat in het werk een grote magneet wordt gebruikt om het beeld te vervormen12. In dit geval is de beeldbuis nog in orde. Ik moet enkel de elektronica repareren en nieuwe onderdelen en vervangstukken voorzien.
PACKED: Wat is de oorzaak van de meeste problemen met tv’s en monitors?
Chi Tien Lui: Meestal vormt de beeldbuis zelf het probleem, en ook de hoogspanningsonderdelen13. De meeste storingen hebben te maken met de straalbundel en de fosforlaag.
Wanneer mensen vragen hoelang een beeldbuis meegaat, antwoord ik altijd dat dit afhangt van hoe goed de kleuren moeten zijn. In een beeldbuis verdwijnt het blauw het snelst want dat is de kleur die het meeste energie vereist. Wanneer het blauw wegvalt, wordt het beeld oranje. Vervolgens verdwijnt het rood en uiteindelijk ook het groen.
PACKED: Wat kan je doen wanneer dit gebeurt?
Chi Tien Lui: Wanneer vroeger een beeldbuis oud werd, zouden we ze reboosten zodat de gloeiraad meer helderheid aan de beeldbuis zou geven. Dit kan ik nog steeds doen.
PACKED: Bedoel je door het gebruik van een rejuvenator?
Chi Tien Lui: Ja, precies.
PACKED: Hoe heb je het werk van Nam June Paik aangepakt dat gebruik maakt van een magneet?
Chi Tien Lui: Voor dat werk hebben we een maand besteed aan het vinden van vervangstukken en om te weten te komen welke spanning de beeldbuis gebruikt, enz.
PACKED: Is dit omdat de hoogspanningsonderdelen voor elke beeldbuis specifiek zijn?
Chi Tien Lui: Ja, dat klopt. Daarom duurt het soms ook een tijd om de juiste onderdelen te vinden.
Je moet ook experimenteren omdat het nieuwe onderdeel de beeldbuis kan beschadigen. Zeker in het geval van dit werk waarbij Nam June Paik een magneet gebruikte om het beeld te vervormen: hoe zal de magneet zich gedragen bij dit nieuwe onderdeel? We zullen veel moeten experimenteren en de spanning aanpassen om het beeld te krijgen dat het museum wil.
PACKED: Hier gaat het om een oud televisietoestel. Is het moeilijker om moderne apparatuur te herstellen?
Chi Tien Lui: Ja, omdat de producenten vandaag niet willen dat iemand dit doet. Neem nu bijvoorbeeld moderne monitors. Ik kan de temperatuur van de kleuren niet aanpassen, ook al weet ik dat er een klein verschil bestaat tussen twee monitors. Deze instellingen bevinden zich in een geïntegreerd circuit. Om ze aan te passen zou ik een code moeten hebben om in de servicemodus te raken en de kleurtemperatuur te veranderen. Ze maken het zodanig dat je dit gewoonweg niet kunt doen. Sinds de toestellen digitaal zijn, kun je er niet meer in binnendringen. Voor analoge jongens zoals wij is het plezier er dan ook af.
Wat de beeldbuizen betreft, hoe ouder ze zijn hoe makkelijker het is om ze te herstellen. Geïntegreerde circuits kunnen daarentegen voor ons heel moeilijk zijn om te vervangen. Soms kunnen we een ander circuit vinden en het erin stoppen, maar dit is heel tijdrovend in vergelijking met het vervangen van het hele toestel.
PACKED: Kunt u ons wat vertellen over de monitors voor de videomuur in het Smithsonian14?
Chi Tien Lui: Ik werk samen met het Smithsonian en heb hen aangeraden om zoveel mogelijk reserveonderdelen te kopen voor elk type monitor dat ze bezitten. Het hangt er allemaal van af hoelang je het kunstwerk in leven wil houden en hoe vaak je het wil tonen. Wanneer iemand een videomuur heeft, is het vandaag het juiste moment om eender welke monitor die nog beschikbaar is aan te kopen en op te slaan.
PACKED: Welke bewaarcondities zou u aanraden?
Chi Tien Lui: Bewaarcondities zijn heel belangrijk. Vochtigheid zou je moeten vermijden wanneer je elektronische apparatuur stockeert; water is als een gif voor de apparatuur. Bijvoorbeeld in Taiwan is de vochtigheid zo groot dat elektronica in één maand kan roesten. Dit is ook de reden waarom de Amerikaanse overheid haar apparatuur bewaart in Arizona. Arizona is de droogste staat in de Verenigde Staten.
PACKED: Zorgt de vochtigheid ook voor condensatieproblemen?
Chi Tien Lui: Condensatie zal alleen optreden wanneer de temperatuur verandert. Als je een apparaat van de opslag- naar kamertemperatuur brengt, moet je voorzichtig zijn en genoeg tijd voorzien zodat de apparatuur zich kan aanpassen. Neem het apparaat niet meteen in gebruik. Vochtigheid kan ook hoogspanningslekken veroorzaken in een monitor.
PACKED: Zou je het afdekken of het bewaren van de apparatuur in een doos aanraden om ze stofvrij te houden?
Chi Tien Lui: Ja, de apparatuur zou moeten worden afgesloten en behandeld zoals nieuw. Meestal doet men dit in musea. Ze vragen me zelfs handschoenen te dragen om aan de apparatuur te werken.
Stof is schadelijk voor de toestellen. Het is zoals zand of kristallen. Het bedekt de videokoppen en doet ze verslijten. Ze zouden daarom moeten worden gestofzuigd. Ik gebruik alcohol om de koppen schoon te maken. Je moet voorzichtig zijn om de koppen niet te beschadigen door het gebruik van goedkope doekjes.
PACKED: Wat moet er gebeuren bij de opslag voor de lange termijn? De olie vervangen, bijvoorbeeld?
Chi Tien Lui: Natuurlijk moet je altijd zeker zijn dat er zich genoeg olie bevindt in de mechanische onderdelen. Hiervoor is regelmatig onderhoud altijd beter maar het is moeilijk voor een museum om hiervoor een technicus in dienst te hebben. Het hangt er allemaal van af hoeveel financiële middelen je hebt. Moest dit onderhoud één à twee keer per jaar kunnen gebeuren, zou dit waarschijnlijk ideaal zijn.
PACKED: Welke onderdelen moet een museum aankopen en stockeren?
Chi Tien Lui: Het is moeilijk te zeggen welke onderdelen zouden moeten worden verzameld. Ik zou eerder aanraden een volledig toestel aan te kopen dan losse onderdelen. Het hele apparaat kopen is bovendien vaak niet duurder dan de aankoop van losse onderdelen.
Ik heb onlangs enkele reserve terugslagtransformators voor Europese televisietoestellen gekocht. Het blijkt dat ze niet betrouwbaar zijn. Ze kosten 30 dollar en hebben allemaal verschillende specificaties. Waarom zou ik dat willen kopen? Als het hele toestel niet meer verkrijgbaar is, dan moet je natuurlijk wel de beeldbuis en de terugslagtransformators kopen en misschien ook enkele andere modernere onderdelen.
PACKED: Het lijkt dat nieuwe elektronische onderdelen makkelijker op lange termijn verkrijgbaar blijven en niet zo belangrijk zijn om te verzamelen. Vindt u dat ook?
Chi Tien Lui: Ja, zo zal je bijvoorbeeld altijd condensators15 kunnen vinden. Maar voor de elektronische onderdelen stockeer ik veel oude apparatuur, louter om aan vervangstukken te raken.
PACKED: Bedoelt u om ze te kannibaliseren?
Chi Tien Lui: Ja. Ik doe dit vaak om mijn oude reel-to-reel videoapparatuur werkend te houden omdat je hiervoor onderdelen zoals rollers niet meer kunt vinden. Dit is wat ik momenteel doe, maar wanneer het moment komt dat ik geen keuze meer heb zal ik veel geld moeten spenderen en de koppen laten oplappen.
Het is altijd beter om het gehele apparaat bij te houden want zo is de kans groter dat een technicus er nog iets mee kan doen. Wanneer ik geen vervangcamera’s meer heb, zal ik misschien beginnen met het vervangen van de vidicon beeldbuis16, bijvoorbeeld met een reserve exemplaar dat ik in voorraad heb. Dat is nog steeds makkelijk te doen.
PACKED: Raadpleegt u altijd de documentatie wanneer u dergelijke herstellingen doet?
Chi Tien Lui: Nee, soms hebben we geen documentatie en dan moeten we zelf de schema’s uitzoeken en nagaan. Als technici kunnen we hier wel iets van, maar alles is afhankelijk van de hoeveelheid tijd die de klant wil dat we spenderen om het toestel weer te laten werken.
PACKED: Moet een museum zowel de documentatie als de apparatuur verzamelen?
Chi Tien Lui: Ja. Musea zouden alle schemata en onderhoudshandleidingen voor hun uitrusting moeten verzamelen. Wanneer een probleem zich voordoet, is dit een grote hulp bij de herstelling van het toestel.
PACKED: Waar vindt u die handleidingen? Kunt u ze op het internet vinden? Maakt u bijvoorbeeld gebruik van internetbronnen zoals fora?
Chi Tien Lui: Het internet is heel bruikbaar om handleidingen te vinden. In het algemeen bespaart het internet ons veel tijd.
PACKED: Eens ze de reserveonderdelen en de documentatie hebben, rest voor musea het probleem van het vinden van iemand die de documentatie kan gebruiken voor de herstelling van de apparatuur.
Chi Tien Lui: Ja, wij technici sterven langzaam uit. We zijn nog mensen uit periode van de Tweede Wereldoorlog. Tegenwoordig programmeren mensen enkel nog. Ze drukken enkel nog op knoppen en hebben angst voor hoge spanningen (lacht).
Met de komst van de LCD-tv is de analoge elektronica zo goed als verdwenen. Hoewel digitale technologie duurder is om ze ontwikkelen, is ze tegelijkertijd veel goedkoper om te produceren. Alle kunstwerken van Nam June Paik zijn echter analoog en ze moeten worden onderhouden.
PACKED: Geraakt u nog steeds aan alle monitortypes?
Chi Tien Liu: Nee. Ik geraak bijvoorbeeld op geen enkele manier meer aan 5-inch monitors. Ik moet ze repareren door andere toestellen te kopen en onderdelen te vervangen. Het vinden van exact hetzelfde model op eBay wordt steeds zeldzamer. De prijzen van 5-inch televisietoestelletjes stijgen want heel wat musea willen ze kopen omdat Nam June Paik ze gebruikte. Ze kosten nu 100 dollar terwijl hun kwaliteit erg laag is.
Voor 9-inch beeldbuizen kan ik nog steeds gebruik maken van CCTV beveiligingsmonitoren maar dit zal weldra ook gedaan zijn. Ik ga vaak naar recyclageparken en daar gooien ze werkende beeldbuismonitors en -televisies kapot omdat vandaag iedereen LCD’s koopt.
PACKED: Kunt u ons iets vertellen over de Sony Trinitron kubusmonitors17? Kunt u ze nog makkelijk vinden? Ze worden vaak gebruikt voor het tonen van videokunst.
Chi Tien Liu: Nee, die kun je echt niet meer vinden. Ik had Sony Trinitron monitors en ik verkocht onlangs vijftien exemplaren aan een kunstenaar. Vandaag heb je geen keuze meer uit verschillende merken. Je moet nemen wat je kunt vinden. Elk museum zou daar momenteel mee bezig moeten zijn; het is het gepaste moment om monitors te stockeren.
PACKED: Zou het stockeren van reservetoestellen vandaag de prioriteit moeten zijn?
Chi Tien Liu: Ja, omdat bijvoorbeeld bij een videomuur zoals het kunstwerk van Paik in het Smithsonian het oplappen van honderden televisietoestellen een gigantisch werk is. Misschien is het oplappen ooit nodig maar we proberen het te vermijden nu dat het nog mogelijk is om voldoende reservetoestellen te verkrijgen.
PACKED: Raadt u een bepaalde aanpak aan bij het gebruik van de toestellen in een tentoonstelling?
Chi Tien Lui: Ik denk dat je wilt vermijden dat bezoekers toestellen aan en uit zetten. Het is ook handig dat de televisietoestellen de eigenschap hebben dat ze automatisch omschakelen naar de videomodus.
PACKED: Zou u het contrast van de monitors verlagen?
Chi Tien Lui: Ja. Om de beeldbuis langer te laten meegaan, zou het contrast en de helderheid moeten worden verlaagd.
PACKED: Wat zou de beste aanpak zijn om deze werken te blijven vertonen wanneer de voorraad toestellen echt uitgeput is?
Chi Tien Lui: Ik denk dat we een bedrijf moeten oprichten met een productielijn speciaal voor preservatiedoeleinden. Dit is haalbaar wanneer er genoeg vraag is vanuit de museumsector en er genoeg kunstwerken zijn om deze productie te ondersteunen en te onderhouden. Wanneer dit het geval is, zou ik het doen en vervolgens een jongere persoon aanstellen om het bedrijf over te nemen. We hebben het hier over het overnemen van een fabriek die met productie is gestopt, bijvoorbeeld ergens in Taiwan. Dit is mogelijk noodzakelijk in de volgende vijftien jaar omdat geen enkele producent nog beeldbuizen zal produceren.
Wat gaan musea in de volgende vijftien jaar doen met een kunstwerk van Nam June Paik zoals deze videomuur wanneer ik er niet langer meer voor kan zorgen? Onlangs vertelde iemand me dat een museum is zoals een tempel of kerk. Kunst is bijna zoals religie. We hebben het hier niet over vijftien jaar, maar over honderden jaren. We moeten dus een systeem vinden om door te gaan.
PACKED: Het beschikken over apparatuur is één kant van het verhaal, maar de praktische kennis waarover technici zoals u beschikken zou ook bewaard moeten worden.
Chi Tien Lui: Ja. Ik denk dat daarom een organisatie zou moeten worden opgericht, misschien zelfs een school. Nogmaals, dat is alleen maar mogelijk wanneer er genoeg kunstwerken zijn om dit financieel te ondersteunen en te bekostigen.
PACKED: Bedoel je het oprichten van iets tussen een fabriek en een stichting voor de preservering van technologie?
Chi Tien Lui: Ja. Ik denk dat dit op komst is.
PACKED: In de toekomst zullen nieuwe technologieën misschien in staat zijn om oude technologieën voldoende na te bootsen om te vermijden opnieuw beeldbuizen te gaan bouwen.
Chi Tien Lui: Ja. Misschien is dit mogelijk met technologieën zoals OLED18, als de resolutie voldoende is. Dit zou dan een andere strategie zijn omdat de helderheid van OLED-schermen goed is.
Voetnoten: